مراقبت در برابر کامپیوتر

شاید 30 سال قبل کمتر کسی باور می کرد که کامپیوتر این چنین وارد زندگی روزمره ما شود. برخی مطالعات نشان داده اند که کار طولانی با کامپیوتر بویژه اگر بیشتر از 30 ساعت در هفته وبیشتر از 10 سال باشد خطر برخی اختلالات را افزایش می دهد.که شایعترین مشکل بهداشتی در میان استفاده کنندگان از کامپیوتر، مشکلات چشمی است. شیوع و اهمیت این است مشکلات تا آن حد بوده است که آن را یک بیماری جدید دانسته و نام سندرم بینایی کامپیوتر را برآن نهاده اند. که این مشابهی هم در مورد کاربران حرفه ای پایانه های نمایشی terminal visual display مثل کسانی که شغل آنها مشاهده تلویزیونهای مدار بسته انجا می شود ویا کودکانی که ساعات زیادی را به بازی با بازی های تلویزیونی می پردازند شاهد هستیم.
شایعترین علائم این سندرم شامل خستگی، احساس فشار در چشمها، احساس ناراحتی و سوزش، قرمزی که مدت دید ودوبینی است. اکثر افرادی که با کامیپوتر کار می کنند ممکن است 1 یا چند علامت فوق را داشته باشند. توجه کنید رعایت نکات ساده ولی بسیار مهم می تواند موجب پیشگیری و یا کمک به درمان مشکلات چشمی ناشی از کامیپوتر شود.
علائم مشکلات چشمی ناشی از کامیپوتر :
این مشکلات را می توان به 3 گروه اصلی تقسیم کرد.
1- علائم سطحی چشمی : خشکی چشم، آبریزش از چشم، تحریک پذیری چشم ها، سوزش چشم ها.
2- علائم بینایی : احساس فشار در چشم ها، خستگی چشم ها، سردرد، کدورت دید، دو بینی
3- علائم وضعیتی : دردگردن درد شانه درد پشت.
ارزیابی خطر:
برای ارزیابی سریع اینکه یک کاربر تاچه حد در معرض خطرات ناشی از کامپیوتر قرار دارد میزان ساعات استفاده از کامیپوتر درروز راهنمای خوبی است. به طور کلی هرچه زمان کارروزانه با کامیپوتر بیشتر شود احتمال آسیب بالاتر است. باید توجه داشت که این احتمال آسیب نه تنها برای چشم بلکه برای سایر ارگانها نیز صادق است.
بطور کلی گفته می شود کار ممتد با کامپیوتر به مدت بیش از 2 ساعت درروز احتمال ایجاد علایم سندرم بینایی کامیپوتر را بالا می برد. شدت استفاده و احتمال خطر به 3 دسته کلی تقسیم می شود:
1- استفاده کنندگان خفیف ( کوتاه مدت) کامپیوتر
کسانی که روزانه کمتر از 3 ساعت با کامپیوتر کار می کنند.
2- استفاده کنندگان متوسط کامپیوتر: کسانی هستند که روزانه 5- 3 ساعت با کامپیوتر کار می کنند خطر ایجاد مشکلات ناشی از کامپیوتر در این گروه بیش از گروه قبل است.
3- استفاده کنندگان شدید ( طولانی مدت) کامپیوتر
کسانی هستند که روزانه بیش از 5 ساعت با کامپیوتر کار میکنند.این افراد معمولا کمتر کارهای غیرکامپیوتری دارند آسیب های ناشی از کار با کامپیوتر در این گروه شیوع بیشتری داشته و شدیدتر است.
علل مشکلات چشمی ناشی از کامپیوتر:
در بروز مشکلات چشمی ناشی از کامپیوتر پنج عامل دخیل هستند.
1- صفحه نمایشگر کامپیوتر (monitor): الف) صفحه نمایشگر رایانه از خود نور ساطع می کند در حالیکه دیدن یک صفحه کاغذ نیازمند وجود منبع خارجی مثل چراغ مطالعه است. این ویژگی یک علت اصلی در بروز خستگی چشم ها حین کار با رایانه است. ب) صفحه نمایشگر به صورت یک تصویر ثابت نیست بلکه تصاویر با فرکانس بالایی بطور مرتب تکرار یا بازیابی refresh می شوند.این فرکانس سببب ایجاد خستگی و سردرد می شود. به دلایل علمی که از حوصله این بروشور خارج است LCDهای با ضخامت کمتر در مقایسه با نمایشگرهای کاتدی CRT با ضخامت بالاتر تصویر از جهت کنتراست بهتر است. در یک نمایشگر ایده ال باید انعکاس و روشنایی خیره کننده (Glare) وجود نداشته باشد. چون بازتاب های نوری از روی صفحه نمایشگر موجب کاهش وضوح تصاویر و حروف و سخت تر شدن دیدن آنها شده وباعث می شود که شخص برای همان مقدار کار تقلای بینایی بیشتری داشته باشد. ج) دیدن رایانه نیازمند زاویه دید بالاتر و لذا افزایش احتمال خشکی چشم ها و دردکردن است در حالیکه در مطالعه یک نوشته صفحه در سطح پایینتری نسبت به نمایشگر نگه داشته می شود در مطالعات متعدد به اثبات رسیده است که کاربر اینکه صفحه نمایش را پایین تر از افق چشم قرار می دهند و سطح نگاهشان به پایین منحرف می شود چون مقدار کمتری از سطح چشم در طولانی مدت در معرض محیط و هوای آزاد قرار دارد علائم خشکی چشم کمتری میدهند.
2- اتاق کاررایانه: وضعست روشنایی یک اتاق مهمترین عال موثر بر عملکرد بینایی است. روشنایی مناسب دیدن صفحه نمایشگر را تسهیل می کند. سبب کاهش خستگی چشم ها می شود. روشنایی شدید و مداوم محیط ( لامپ های فلور سانت، پنجره های بزرگ) حروف را بر صفحه نمایشگر محو کرده باعث انعکاس نور و روشنایی خیره کننده می شود. علاوه برروشنایی اتاق، وجود جریان هوا دما و رطوبت هوا نیز تاثیر گذار است. جریان هوای فراوان دمای بالا و رطوبت پایین باعث خشکی و خستگی چشم ها می شود. قرنیه به خشکی محیط بسیار حساس است.
پیشگیری و درمان :
علیرغم گستردگی سندرم بینایی کامپیوتر این سندرم قابل پیشگیری است.
طرز نشستن و فاصله کار از صفحه نمایشگر:
فاصله صفحه نمایشگر از چشم ها بیش از 50 سانتی متر باشد. یک راهنمای علمی اسن است که نمایشگر تقریبا به اندازه یک طول دست تا چشم فاصله داشته باشد این میزان بسته به راحتی کاربر از 80- 50 سانتی متر متغیر است.
اگر از روی متنی کاغذی می خوانید و تایپ می کنید کاغذ باید برروی یک نگهدارنده که در کنار نمایشگر ودر سطح آن است قرار داده شود. بهتر است ارتفاع میز کامیپوتر قابل تنظیم بوده وبسته به قدر کاربر و ارتفاع صندلی تنظیم شود.
نحوه قراردادن صفحه نمایشگر:
صفحه نمایشگر 20- 10 پایین تر از سطح چشم ها یا وسط صفحه نمایش 10-15 سانتیمتر پایین تر از سطح چشم ها باشد. به عبارت دیگر لبه بالای نمایشگر زیر سطح افق بینایی باشد. اگر صفحه نمایشگر بالاتر از این سطح باشد خم شدن پشت و سر سبب کشش عضلانی در ناحیه پشت وگردن می شود.
پایین آوردن صفحه نمایشگر باعث می شود که کاربر به پایین بنگرد لذا سطح کمتری از چشم در معرض جریان هواازاد بوده خشکی چشم کمتر می شود.
بهتر است نمایشگر از نوعی باشد که تعدیل و جابجایی آن آسان باشد. صفحه نمایشگر باید روبروی شما وبدون خم شدن به چپ و راست باشد. در مورد خم کردن صفحه نمایشگر باید تقریبا موازی سطح پشم باشد البته خم کردن اندک آن برای کاهش بازتابهای نوری محیط مناسب باشد.
صفحه نمایشگر کامپیوتر های لپ تاپ نیز باید موازی سطح پشم و درست مقابل آن باشد وزاویه دار بودن آن نسبت به نمایشگرهای ثابت موجب کاهش بیشتری در کنتراست تصویر می شود.
کیفیت نمایشگر:
کیفیت برنمایشگر در بروز ناراحتی کاربر نقش دارد از دلایلی که کاربران فاصله مناسب را از نمایشگر رعایت نمی کنند. رعایت نکردن اندازه حروف است که موجب می شود کاربر برای بهتر دیدن به نمایشگر نزدیک تر از حد معمول شود.کنتراست وروشنایی خیلی بالای صفحه نمایشگر شایعترین علت محو دیدن حروف است بهتر است حروف ( کاراکترها) تاریک در زمینه روشن باشند نه برعکس. به خصوص در مورد تایپیست ها چون اگر کار بر مکررا از متن نوشته ای با زمینه روشن به متن کامپیوتری با زمینه سباه بنگرد عضله مژگانی خسته می شود رنگهای طیف ابی کمرنگ برای کاراکترها مناسب نیستند.
زمان کار با کامپیوتر:
روزهای طولانی کار بدون استراحت برای علائم چشمی بسیار بد هستند. استراحت های مکرر سبب بازتوانی و استراحت چشم ها شده از خستگی چلوگیری می کند. نگاه کردن به سبک شی دور حداقل 2 بار در طی هرساعت استفاده از کامپیوتر برای جلوگیری از خستگی چشم لازم است. بهتر است کاربر رایانه قانون 20/20/20 را که توسط کارشناسان بینایی سنج پیشنهاد شده رعایت کنند یعنی پس از 20 دقیقه کار با کامپیوتر به مدت 20 ثانیه به جسمی که در 20 فوتی ( تقریبا 6 متری) قرار دارد نگاه کند. درکسانیکه علایم سندرم بینایی کامپیوتر ایجاد شده است بهتر است فواصل بین استراحت کوتاه شده و مدت استراحت بیشتر شود. این وقفه ی کوتاه کیفیت کار را افزایش داده وزمان استراحت را جبران می کند. همچنین بهتر است پس از هر یک ساعت کار به مدت 5 دقیق از روی صندلی بلند شده و نرمشهای خفیف کششی انجام شود. هنگام کار با کامپیوتر کاربران غالبا آنچنان در کار خود غرق می شوند که استراحت را فراموش می کنند به این منظور برنامه های ابتکاری متعددی در اینترنت وجود دارد که دانلود کردن انها غلب رایگان بوده و پس از نصب با فواصل زمانی که توسط کار بر تعیین می شود زمان استراحت را یادآوری می کند. نمونه های این نرم افزارهای با نامهای userprotector و stretch در د سترس است.
روشنایی اتاق:
روشنایی مناسب محیط کار سبب افزایش راحتی کاربر و کاهش ناراحتی چشمی می شود. کاربر کامپیوتر نیاز به نور محیطی کمتری نسبت به سایر کارهای ادارای دارد زیرا نور زیاد کاراکترها را محو می کند. در یک محیط کارایده ال باید میزان روشنایی در تمام میدان بینایی استفاده کنند یکسان باشد. نوع لامپ ها نیز اهمیت دارند. مناسبترین لامپ ها لامپ های سویی هستند. بهترین نور پردازی بگونه ای است ه نور محیطی مخفی وغیر مستقیم باشد. لامپ های رشته ای که گرمتر هستند برای چشم ها راحت تر بوده انعکاس نور و ناراحتی چشمی کمتری ایجاد می کنند چراغ های مطالعه رومیزی معمولا خیلی نورانی هستند لذا باید آنها را طوری قرار دارد که نور مستقیم وارد چشم نشود یا روی صفحه مونیتور منعکس نشود. لامپ های فلور سنت مناسب نیستند چون نورهای با طول موج کوتاه ساطع می کنند که توانایی بینایی انسان را کم می کنند. هیچ منبع نوری در اتاق نباید نوری را که بیشتر از 3 برابر قویتر از صفحه نمایشگر است ایجاد کنند.
بجای آنکه کامپیوتر را درست زیر چراغ سقف قرار دهید آنرا با فاصله و پایین دو چراغ سقفی قرار دهید.
بوسیله پرده جلوی نور پنجره را بگیرد.
با متمایل کردن اندک صفحه نمایشگر به سمت پایین جلوی انعکاس نور گرفته شود.
یکی یکی چراغ ها را خاموش کنید تا منبع ایجاد بازتاب نامناسب را پیدا کنید.
یک راه عملی برای سنجش مناسب بودن نور اطاق آن است که کاربر در حین نگاه به صفحه نمایش دست خود را به صورت سایبان ( مثل لبه کلاه) بین منبع نور اطاق ( لامپ یا پنجره) و صورت خود حایل کند.اگر با این کار احساس راحتی در دیدن تصاویر و نوشت های نمایشگر حاصل شود نشانگر آن است که نور پردازی محیط نامناسب است وباید اصلاح شود. چون کاربر در محتوای صفحه نمایش غرق می شود معمولا نسبت به بازتاب نورهای محیط از روی صفحه نمایشگر بی اهمیت است غافل از اینکه همین بازتاب ها موجب کاهش شفافیت و کنتراست تصاویرشده و چشم را خسته می کند. این حالت دقیقا مانند وقتی است که از شیشه پنجره به بیرون نگاه می کنیم و به وجود شیشه وبازتابهای آن دقت نداریم راه عملی دیگر برای آنکه بدانیم اثر نور محیط چگونه است این است که نمایشگر را خاموش کنیم و بازتاب نور محیط را بر صفحه سیاه ببینیم. سپس آنرا روشن کنیم و این بار با صفحه روشن اثر همان نور محیط را بر کاراکترها را بسنجیم.
فیلترهای ضد بازتاب خیره کننده (Anti glare filters):
در شرایطی که امکان تغییر و تعدیل نور محیطی نباشد با فیلترهای ضد روشنایی و بازتاب های خیره کننده میتوان بازتاب های نوری را کم وکنتراست تصاویر را افزود. در بین 60 کاربر تمام وقت نمایش
در 40 نفری که از فیلتر صفحه استفاده کرده بودند پس از یک ماه شکایات چشمی کمتر کوتاهتر و خفیفتر بوده است و در کودکان مدرسه ای نزدیک بین که پس از نیم ساعت کار با کامپیوتر اختلالات بینایی داشتند استفاده از این فیلترها باعث بهبود عملکرد شده است.
نظافت کامپیوتر: مرتبا کامپیوتر را با پارچه نرم وبدون پرز پاک کنید این امر موجب بهتر شدن کنتراست تصاویر و دوری از گرد وغبار و خشکی چشم می شود.
رطوبت و غبار اتاق:
خشکی هوای محیط سبب حساسیت چشم می گردد. مخصوصا در کسانی که از لنز استفاده می کنند گاهی اجرای تغییرات ساده ای مثل استفاده از مرطوب کننده خاموش کردن بخاری و احتراز از دو علائم خشکی را تخفیف می دهد.
پلک زدن آگاهانه:
کاربر باید متوجه به این نکته مهم باشد که میزان پلک زدن در هنگام کار با کامپیوتر بطور ناخودآگاه پایین می آید وباید مرتبا به طور ارادی پلک بزند . این کار باعث می شود که سطح خارجی چشم قرنیه چشم مرطوب بماند واز ایجاد علائم کاسته شود. گفته می شود سعی می کنید با هر بار click کامپیوتر 1 بار پلک بزنید بصورت خودآگاه.
درمان خشکی چشم:
اساس درمان خشکی چشم یافتن علت آن و برطرف کردن آن است البته در بسیاری از موارد علتی برای آن یافت نشده ودرمان آن علامتی است یکی از ساده ترین روش ها برای درمان خشکی چشم استفاده از قطره های مرطوب کننده برای کاهش علائم خشکی چشم ناشی از کاهش پلک زدن است بهترین قطره جایگزین اشک مصنوعی (Artificial tear) است وسطح چشم را مجددا مرطوب میکند.
استفاده از قطرات چشمی ضد حساسیت و قرمزی چشم مثل نفازولین بدون دستور پزشک به هیچ وجه توصیه نمی شود. مواد نگهدارنده ترکیباتی هستند که به قطره های چشمی اضافه می شوند وبه پایداری آنها کمک کرده وجلوی آلودگی آنها را بگیرند. اگرچه وجود ترکیبات نگهدارنده برای قطراتی که به مدت طولانی ( مثلا یک ماه) استفاده می شوند لازم است در صورت استفاده مکرر بدون دستور چشم پزشک موجب آسیب سطح چشم و خشکی چشم می شوند. برای حل این مشکل قطره هایی ساخته شده است که بدون ماده نگهدارنده بوده و میتوان آنها را مکررا استفاده کرد. در صورتی که علایم کاربر به حدی است که استفاده مکررا از قطره اشک لازم است می توان از این اشکهای مصنوعی خالص ( بدون مواد نگهدارنده) استفاده کرد.